5.MÜZAYEDE "Nadir Kitaplar, Gravürler, Haritalar"

Osmanlı Son Dönem Kalem Arbabından Çerkeşşeyhizade Halil Halid'in Hatıratı

Halil Halid, the Diary of a Turk, Adam and Charles Black, London, 1903 (ilk ve tek baskı). vi, [2], 269, [2] [yayıncı katalogu] s, başlık s önünde 1 levha, metindışında 20 x 13 cm, yayıncısının bez cildinde.
Osmanlı son dönem kalem erbabından Çerkeşşeyhizade Halil Halid’in (1869-1931) hatıratı…
Son dönem Osmanlı kalem erbabından Çerkeşşeyhizâde Halil Halid'in (1869-1931) Ruzname'si müellifin üslup sahibi bir yazar olmasının yanı sıra dönemin siyasî olaylarına nüfüz kabiliyetini göstermesi açısından da dikkat çekici unsurlar taşımaktadır.
İlmiye sınıfına ve tasavvuf çevrelerine mensup bir ailenin ferdi olarak çalkantılı bir gençlik döneminden sonra ailevi meseleler ve hürriyet taraftarlığı nedeniyle dönemin siyasi atmosferinde barınamayacağını düşünen Halil Halid 1894 yılında İngiltere'ye firar etmiş ve 1911 yılına kadar bu ülkede yaşamını sürdürmüştür. Bu süre zarfinda bir yandan rejim muhalifi olmasına karşın Londra'daki Osmanlı sefaretinde vazife almış,' diğer yandan "Cambridge'de görevli ilk Türk hoca" unvanıyla bu okulda Türkçe dersleri vermiştir. Bu göreve getirilmesinde o sıralar ayn sefarette görevli olan diğer bir Jön, Şair-i Azam Abdülhak Hâmid (Tarhan)'ın İngiliz müsteşriği E. J. W. Gibb nezdinde tavassutu etkili olmuştur.
Halil Halid'in Ruzname'si, başlığının ifade ettiği gibi bir günlük olmaktan ziyade İngiltere'ye kaçışına kadarki hayatını anlattığı bir hatırat mahiyetindedir. Ruzname İngiliz halkını Osmanlı toplumu hakkında bilgilendirici ve Osmanlı'ya karşı onlarda oluşan bazı önyargıları bertaraf etmeye yönelik kısmen savunmacı bir üslup taşır. Bununla birlikte yetişmesi, aile çevresi günlük hayat ve eğitim müesseselerine dair verdigi bilgiler Türk okuyucu açısından da ilgilenilmeyi fazlasıyla haketmektedir.
Ruzname'nin bu açıdan belki de en ilginç kısımlarından biri biraz da gönülsüzce ve amcasının zorlamasıyla Küçük Ayasofya Medresesi'nde beş yıl tahsil gören yazarın medreseden ayrılısını tasvir ettiği bölümdür. Tanzimat döneminden itibaren eğitimdeki ikiliğin doğurduğu gerilimleri, devlet yapısı ve egitim hayatındaki reformların medrese mensuplarının psikolojisine nasıl yansıdığını bu “zoraki softa”nın satır aralarından okumak mümkündür. Halil Halid kendi ifadesiyle “vakit israfindan başka bir şey olmayan”, “eskiye ait” ve asla unutmayacağını söylediği istıraplı bir hayattan sonra medreseden ayrılma kararı alır. Bu kararı almasında hiç şüphesiz psikolojik saiklerin yanı sıra gerçekleştirdiği Beyrut gezisinde modern mektep mezunlarının gayet iyi maaşlarla devlet hizmetine alındığını görmesi, yani maişet kaygısı da rol oynamıştır. Zaten medreseye intisabında Sultan II. Mahmud'un ilmiye sınıfına mensup dedesine bağışladığı mülkleri geri alma ümidi de etkili olmuştur. Zira bu hak ancak ilmiye sınıfına mensup varislerin varlığı durumunda sözkonusu olabilecektir. İstikametini belirleyerek ilk adım olarak medresedeki odasını muhafaza etmekle birlikte Hukuk Mektebi'ne devam eder ve 1893'te bu okulu bitirir. Sonrasında, Tanpınar'ın XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi ndeki setre pantolon giyip Mustafa Reşid Paşa'nın maiyetinde diplomatik misyona geçen ve “mesleğine ihanet eden” Cevdet Paşa tasvirine uygun biçimde, Avrupai kıyafetleri giyerek “asri bir görünüme sahip olmanın ihtirası ile yanan” Halil Halid medrese ile irtibatının en büyük delili olan kisve-i ilmiyeyi terk eder ; Beyoğlu'na giderek bir Yahudi tüccardan Avusturya malı kıyafetler alır ve özlemini çektiği çağdaş görünüme kavuşur. Burada șu hususu vurgulamak gerekir ki daha İngiltere'ye kaçmadan içki perhizini de bozduğunu söyleyen Halil Halid için mesele basit bir kıyafet meselesi değildir. O bir zihniyet ve yaşama biçimi olarak “eski”den kaçmak ve “yeni”ye yelken açmak istemektedir. Ne var ki talihin garip bir cilvesiyle Halil Halid'in hayıfla söz ettiği bu yıllar, ileride muhkem dili ve muhakemesiyle tanınan bir yazar olmasında ve başta İslam kültürü olmak üzere entellektüel birikiminin şekillenmesinde belirleyici olacaktır.
Gerek Sultan II. Mahmud'un dedesine bağışladığı mülkleri geri alamamanın getirdiği öfke ve inkisar, gerekse dönemin hürriyetperver akımlarından etkilenmesi sebebiyle Halil Halid, benzerlerine Jöntürk edebiyatında sıkça rastlanan aşırı Abdülhamid muhalifi bir dil kullanmıştır. Abdülhamid'i “ruh hastası” ve "İslam'ın en amansız düşmanı olarak” tavsif ederek yerden yere vurması, olur olmaz her konuda eleştirmesi yetmiyormuş gibi annesinin Ermeni olduğu yolunda – aslında kendisinin de pek inanmadığı – bir söylentiden söz eder ve onu görüş ve seciye itibarıyla Türkten ziyade bir Ermeniye benzetir. Tabir caizse gözü kapalı bir Abdülhamid muhalifliği Ruzname'nin ana motifini oluşturur. Ruzname, insanları hayatlarının sadece belli dönemlerinde ve bilhassa gençliklerinde yazdıkları ile değerlendirmenin ne kadar yetersiz olduğunu gösteren canlı bir örnektir.
Halil Halid'in kitaplarının çoğunun o dönemde Arapça ve Urducaya çevrilmiş olması (sadece elinizdeki Ruzna- menin Urducaya iki ayrı çevirisi yapılmıştır), onun yaşadığı dönemin İslâm dünyasındaki etkisini göstermesi açısından dikkat çekicidir. Gerek etkili kalemi gerekse de eylemci kişiliği İngiliz yönetimini de rahatsız etmiş ve Abdülhak Şinasi Hisar'ın vefatı üzerine yazdığı yazıdan anlaşıldığına göre, 1914'te onun Hindistan şehbenderliğinden ayrılması için Babiali üzerinde baskı yapmak kabilinden birtakım tedbirlerin alınmasına neden olmuştur.
Kitabın Türkçe baskısı Bir Türk’ün Ruznamesi (İstanbul, 2008) başlıklı kitaptır.

PREFACE

Although no Western Power has ever played a greater part in the problenvs of the Ottoman Empire than Great Britain, yet in no other country in Western Europe is Turkey more grossly misunderstood. I have been many times asked by my English acquaintances to write a book on Turkey from a Turkish point of view, and two ways of writing were suggested to me ; the one was to compile a detailed work, the other to write a small and light book. To take the former advice was not possible to me, as I found myself incapable of producing a great and technical work. Besides, I thought that after all a small and lightly written volume would have a larger circle of readers, and by its help I could to some extent correct some of the mistaken ideas prevailing in England about Turkey. Therefore I began to write this little volume in the form of a book of travel, and I now bring it out under the title of The Diary of a Turk. By this means I have been able to talk a little on many matters connected with Turkey. Let the critic find other points in this book on which to express his opinion, but do not let him charge me with ignorance of the fact that the somewhat unexciting experiences of an unknown man may be only of slight interest to the public.
In the chapter on women’s affairs I have quoted a few paragraphs from two articles which I contributed some time ago to two London weeklies, the Queen and the Leufy, I render my thanks to the Editors of these papers for kindly permitting me to reproduce them here.
H. H.

CONTENTS

CHAPTER I. My Home in Asia Minor. My Asiatic origin – My greatgrandfather’s religious order – His miracles – My grandfather and Sultan Mahmud II. – An ordeal by wine – My father’s charitable exfravagance – His death – Primitive surgery in Asia Minors – The original home of vaccination – My mother’s European ancestors – Writing a forbidden accomplishment for women

CHAPTER II. At School and in the Harem. My hatred of lessons – Compulsory attendance at school – The bastinado in schools – My own experience of it – How schoolgirls are punished – The old-fashioned implement for beating – “The rod is a gift from Heaven” – I help to kidnap a bride – My mother’s grief at my behaviour – I am handed over to a stern uncle in consequence – My uncle’s wives – Etiquette in the harem – first cigarette – Bastinado again – I am shut out of the harem – The practice of polygamy – Its popularity estimated – The European system

CHAPTER III. The Harem and Women in the East. True meaning of the word harem – Eastern houses divided into two parts – Male members of the family only allowed to enter the female quarter – Seclusion of women stricter among the well-to-do – Seclusion not wholly due to religion of Islam – Life in the harem – Occupations of its inmates – Misrepresentation of the system in England – Royal harems – Custom doomed to disappear – Circassian women – Reasons for their popularity as wives – How a woman gets engaged – Some marriage customs – Marriage a more civil proceeding than religious – The bridegroom – His too friendly friends – Shopping in the harems – Female pedlars – Some of them Europeans – A considerable trade

CHAPTER IV. I Go to Constantinople and Pursue My Studies. The discomforts of travelling – Precautions against brigands – Village hospitality – Bad condition of inns and hotels – Broussa, the first capital of the Ottoman
Empire – Constantinople – The ‘parish’ of the conqueror – First impressions of the European quarter – The question of my education – Seats of learning, old and new – I am forced to choose the old – I become a sort of monk – The distinctive dress – Description of the old-fashioned colleges – The Their position and influence

CHAPTER V. A New Profession and the Question of Conscription. First moderation of my prejudice against Europeans – The Levantine guide – The truth is not in him – I begin to wish to visit England – A summer trip to Asia Minor – A British consul – His wife and my mother – A trip in the Eastern Mediterranean – Thoughts of a more profitable career – I join a law college – The law of Turkey – Untrustworthiness of English books of reference – Turkish law courts – A quasi-religious magistracy – Palace influence over justice – I am called to serve in the army – I obtain exemption with much difficulty – Methods of conscription – Native Christians not allowed to serve – The wisdom of this policy

CHAPTER VI. Turkey’s Internal Dangers. The anomalous position of foreigners in Turkey – Capitulation privileges – The Porte has no jurisdiction over foreign criminals – Attempts to modify the anomaly – Reason for their failure to be found in the Sultan’s misrule – The independence of Turkey a mere fiction – The native Christians – Their separatist aspirations – Their treasonable acts – Their English apologists – Tolerant policy of the Turks – Dangers of this tolerance – The Armenians – Their ancient privileges – The massacres – Their present position

CHAPTER VII. A New Costume and a New Career. I adopt European dress – The standard of civilisation – English clothes ‘made in Austria’’ – European dress first adopted under Sultan Mahmud – My vain attempts to get an appointment – Requisite qualifications for Government employment, bribery ana espionage – The only livelihood possible for educated men – I become a lawyer – I penetrate high official quarters

CHAPTER VIII. The Sublime Porte and Yildiz Kiosk. The Porte the old centre of authority – The Ministers’ present degraded position – A conversational opening – Meaning of ‘Yildiz Kiosk’ – The Sultan’s Armenian appearance – The reasons for his living at Yildiz – A fortified palace – Its gardens and forest – The ‘Charitable Hotel-keeper’ – The apartments of the palace – Governing bodies in it – A cosmopolitan crew – Expenses of the Household – The Sultan’s Civil List managed by Armenians

CHAPTER IX. The Ceremony of the Selamlik. The old right of appeal to the Sultan’s person a thing of the past – He only leaves his palace once a week – The selamlik – Religious ceremonies and the sacred caravan – Its departure for Mecca – A military display Abd-ul-Hamid’s mosque – Its convenient proximity to the palace – A study in precaution – Dwarfs in the palace

CHAPTER X. The Sultan’s Policy. The Sultan’s personal power – The unimportance of territories – “Aprés moi le deluge “ – Interested Europe – The poor native Christians – ‘Squeezability’ of the Sultan – Every man has his price – Bakhsheesh and decorations – The Sultan’s vast ability – His favourite literature

CHAPTER XI. The Struggle with Young-Turkey. The Sultan’s opponents – His manner of dealing with them – The ‘humanity’ of Europe – Attempts on the Sultan’s life – Lack of organisation in Young-Turkey – A refuge for the reformers in England – The short-lived Parliament suppressed by the Sultan – Opposition of English Russophiles to Turkish schemes of reform – What Young-Turkey wanted – Persecution of Young-Turks – A long tale of victims – The possibility of a revival

CHAPTER XII. England and the Caliphate. Abd-ul-Hamid’s use of his power as Caliph – What the Moslems think of him – British Mohammedan subjects – The validity of the Ottoman claims to the Caliphate – The mistaken policy of British Statesmen in opposing them – Danger of alienating the Mohammedan world – The errors of English writers

CHAPTER XIII. A Last Visit to Asia Minor. I become an object of interest to the Palace spies – I therefore leave Constantinople for a time – England and the Anatolian Railway – Prosperous whitewash and a deceitful governor – Bureaucratic changes in Asia Minor – The measures for restricting large gatherings of the people – Wedding entertainments diminished – The war-game of Jareed – My mother’s objections to my visiting England – A perversion of the truth on my part

CHAPTER XIV. A Spy in a Bath. The Turkish bath – Some of its features – Great number of baths in Constantinople – Women’s baths and a proverb – Evening parties at the bath – I encounter a spy in a bath – He is well informed about me – I am alarmed – I appeal to an Englishman for help in escaping – The ‘cursed country’

CHAPTER XV. Flight to England. I obtain a passage on a merchant vessel – A fortune of forty pounds – The people on board the ship – The difficulty of conversation – English cooking – Coffee and pig ! – Gibraltar, a first impression of British soldiers – From Hull to London – An instance of feminine courtesy – Lost in the Underground – Olympia – An interview with the Turkish Ambassador – A promise of justice conditional on my return to Turkey

CHAPTER XVI. A Return and a Second Flight. Christian Ambassadors accredited to England by the Sultan – I am strongly urged to return – A question of money and health – I consent and go back to Constantinople – At the palace of Vildiz – A ‘private salary’ and an eppointment – A suggestion of espionage work – A warning – Broken promises move me to try and escape again – My plan – I sign on before the mast at the British Consulate – On a paraffin boat without luggage – I reach Liverpool in safety



ILLUSTRATIONS

Princes in Lancers’ Uniform
A Picknicking Resort
A Village Wedding Procession
A Turkish Cemetery
Officers of Lancers
Hamidieh Mosque
An Old Seraglio
A Wrestling Match in Olden Days

Bir Fransız Papazın İstanbul İzlenimleri

Charles Berton, Quatre Années en Orient et en Italie, ou Constantinople, Jérusalem et Rome en 1848, 1849, 1850, 1851, Louis Vivès, Paris, 1860 (2. baskı). [2] [5-] 472 s, 1 ex-libris etiketi, 22 x 13.5 cm, yayıncısının sayfa kenarları kırmızı boyalı bez cildinde. 1. baskı 1854 yılında yapılmıştır. Fransa’daki Amiens Katedrali papazı Charles Berton’un (1825-1866) İstanbul, Kudüs ve Roma’da geçirdiği dört yıl boyunca edindiği izlenimleri, yaptığı araştırma ve incelemelerle birleştirerek kaleme aldığı eseridir. Kitap İstanbul’u ve İstanbulluların geleneklerini, yaşam tarzlarını, giyim-kuşamlarını, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki çeşitli ırkları ele almaktadır. Yazar Türklerin dillerini de incelemiş ve bu dille İbranice, Arapça, Farsça ve Ermenice arasındaki paralellikleri ve farkları okuyucuya aktarmıştır. Bir başka bölümde Türkiye üzerine yazılan eserlerin eleştirisini yapmaktadır. Daha sonra İzmir, Beyrut, Kudüs, Betlehem, Filistin, Suriye, Lübnan, Mısır ve Roma’ya giden yazar, gezdiği yerler hakkında bilgiler vermektedir. Blackmer ve Atabey’de yok.
İçindekiler (sadece Türkiye ile ilgili bölümler)
V. Constantinople, Premières impressions, Vue magnifique, Rues affreuses, Caïks, Avantages et inconvénients divers, Cérémonial des visites, Costume des femmes, Quais présents et avenir
VI. Constantinople, Topographie, Population, Principaux monuments, Sainte-Sophie
VII. Usages des Turcs, Physionomie des diverses races, Bains turcs, Polygamie, Incendies, Ramazan, Les fous, Les repas, Les enterrements
VIII. Les Francs, Inconvénients du séjour de Péra, Diflusion de la langue française, Situation morale des Francs et des autres races chrétiennes, Luxe, Gains excessifs, Théâtre, Mauvais livres, Réunions mondaines, Passions politiques, Caractère domestique du culte, Etablissements des franciscains, des dominicains, Utilité d'un clergé séculier. Mgr Pompallier, Le général Aupick invité à Bébek, Incendie d'Orta-Keuï
IX. Observations sur diverses races de l'empire, Grecs. Leurs idées sur le baptême.— Anecdote grecque, Origine des Grecs modernes, Leur ambition, Leur hostilité contre les catholiques, Leur abrutissement, Arméniens ; leur caractère, Parallèle des Turcs et des Arabes, Centralisation turque, Les Slaves, Détails sur les Francs, Monnaies, etc
X. Cultes, rits, Dix rite catholiques : latin, arménien, maronite, .chaldéen, grec proprement dit, gréco-slave, grec-arabe, syrien, copte, abyssin, Détails sur les missions catholiques en Orient, Sectes chismatiques, Sectes juives, Sectes musulmanes, Sectes protestantes
XI. Races de l’emphie ottoman, Les Valaques et les Moldave, Lès Serbe, Les Tsinteares, les Bulgares, Les Bosniaques, Les Herzégoviniens, Les Albanais, Les Croates, Les Grecs, Les Juifs, Les Tchinganes, Les Cosaques Zaporogues, Les Arméniens, Les Ottomans, Les Arabes, Les Chaldéens, Les Kurdes, Les Druses, Les Melkites, Les Ansariés, Les Ismaélites, Les Mutualis, Les Ali-Ilahis, Les Chemsiyés, Les Yézidis, Les Wahabis, Les Turcomans, Les Syriens, Les Sabéens, Les Samaritains, Les Lazes, Les Maronites, Les Coptes, Les Nubiens, Les Abyssins
XII. Études orientales, Plan d'études orientales, Deux opinions sur les rapports des langues : monoglottàsme et polyglottisme, A quelle famille appartiennent l'hébreu, le turc, l'arabe, le persan, l'arménien, Rapports et différences qu'on observe entre ces langues, Alphabets phonétiques et hiéroglyphiques, Différence entre les systèmes graphiques de l'Orient, même phonétiques, et ceux des langues européennes, Sur les sons et la grammaire de la langue turque, Serait-il possible et utile d'en changer l'alphabet? — Parallèle du grec ancien et du grec moderne, bous le rapport delà prononciation, des désinences, de la syntaxe, des radicaux et du système graphique.
XIII. Etablissement des lazaristes, Sœurs de Saint- Vincent-de-Paul, Détails biographiques sur M. Leleu et M. E. Bore, Journaux de l'empire Ottoman
XIV. Critique de divers ouvrages sur la Turquie, M. Chauvin Beillard, M. Ami- Boue, M. Mac-Farlane
XV. Tremblement de terre, Assassins, Réformes urgentes. Chrétienë admis comme témoins devant les tribunaux, comme soldats dans l'armée, Banque nationale, Boucheries, Quarantaines, Réfugiés politiques, La pâque des Grec, Voyages du sultan, Négociation des Saints-Lieux, Divisions des arméniens-unis, M de Lamartine en Turquie, Anecdote russe. Excursion à Kadi-Keuï
XVI. Sur la question d'Orient et là réforme turque, Deux opinions sur la situation actuelle de l'empire ottoman, Progrès accomplis depuis quelques années, Ce qu'il reste à faire, Est il possible de convertir les Turcs? Sur la tolérance en général et sur la tolérance des Turcs en particulier, Combien le pouvoir civil des patriarches est utile à la Russie, Etat des chrétiens rayai et des Francs en Turquie, Réformes urgentes : liberté du prosélytisme religieux, admissibilité de toutes les races à tous les emplois, droit de propriété pour les étrangers, Digression historique sur les alliances entre la France et la Turquie
XVII. Dernière lettre de Constantinople, Belles vues. Beïcos, Thérapia, Lieu où Mahomet II fit traîner ses vaisseaux, Chaleur, Incendie éteint à coups de bâton, Voyage en araba, Utilité de quitter pour un temps sa patrie.
XVIII. Smyrne, De Constantinople à Smyrne, Steamers à haute et basse pression, Description de Smyrne, Population, Boudja, Bournabat, Etablissements religieux, Environs ; le mont Pagus, ruines, Les moustiques

Türkiye Dahil Akdeniz Seyahatnamesi

D[aniel]. E[dward]. Lorenz, The New Mediterranean Traveller: A Handbook of Practical Information, Fleming H. Revell, New York, Chicago, London and Edinburgh, 1926 (12. baskı). 357 s, metin dışında 85 levha, bazıları katlanır 17 harita ve plan, 19 x 12.5 cm, yayıncısının bez cildinde. Portekiz, İspanya, Kuzey Afrika, Malta, Yunanistan, Türkiye, Filistin, Mısır, İtalya ve Fransa. Türkiye kitapta İstanbul, İzmir ve Efes olmak üzere 3 başlık altında (s 131-164) incelenmektedir.

Şık Armağan Ciltlerinde Bir Seyahatname Klasiği

M[arie Louis Alphonse]. Lamartine, Voyage en Orient, Hachette, Paris, 1887. 2 cilt: 484 ; 574 s, 19 x 12 cm, sayfa kenarları ebrulu deri ciltlerinde. Lamartine (1790-1869) Fransız yazar, şair ve politikacıdır. Graziella, Göl, Şairane Düşünceler gibi kitapları romantik edebiyatın en ünlü yapıtları arasına girmiştir. 1830'da Fransa tahtına Louis-Philippe’in geçmesinden sonra politikaya atılmak için diplomatik görevlerinden istifa etmiş, seçimleri kaybedince karısı ve kızı ile doğu seyahatine çıkmıştır. Seyahatleri, tamamı Osmanlı Devleti sınırları içinde bulunan Lübnan, Filistin, Suriye ve İstanbul'u kapsıyordu. 1833’te milletvekili seçildiği haberinin gelmesi üzerine seyahatini sonlandırarak Anadolu ve Almanya üzerinden dönüş yoluna girdi. İstanbul'u ziyareti sırasında padişah Abdülmecit tarafından iyi karşılandı, kendisine refakat etmek üzere Namık Paşa ve Halil Rıfat Paşa görevlendirildi. Lamartine çağının modasına uyarak Doğu yolculuğunu, kişisel arayışlarını yönlendirebilecek, kişisel yenileme özlemini gerçekleştirecek, şiiri için esin kaynağı olacak bir gezi olarak nitelemiştir. Voyage en Orient, Akdeniz kıyılarında doğanın yüceliğine, İstanbul'un güzelliğine ve Türk insanının Lamartine göre en belirgin iki erdemine, hoşgörülü dindarlığı ile tevekkülüne ilişkin övgülerle doludur. Kitabın bu özelliğine bakarak bir çok Batılı eleştirmenVoyage en Orient'i Avrupa'da bir Doğu Rönesansını'nın varlığını kanıtlayan belge ve Doğu efsanesinin elkitabı olarak görmüştür. Türkleri öven yazıları Lamartine'in Türk dostu olarak tanınmasına yol açmıştır. Lamartine, siyasi kariyeri sırasında birikimlerini kaybedip maddi sıkıntı içine girince Türkiye'ye yerleşmek istedi. Abdülmecit'e bir mektup yazarak çiftlik kurmak üzere İzmir veya Marmara yakınlarında kendisine bir arazi verilmesini talep etti. Hükümet, Burgaz Ovası olarak anılan bölgede 38 bin dönümlük toprağın, mülkiyeti sadrazam Mustafa Reşid Paşa üzerine geçirilmek şartıyla Lamartine'e kiralanması ve kira bedelinin hazinece ödenmesine karar verdi. Lamartine, Osmanlı yönetimi ile 25 yıllık kira sözleşmesi imzaladı ama çiftliğin işletilmesi için gerekli sermayeyi karşılayamadı ve projeden vazgeçmek zorunda kaldı. Lamartine, Osmanlı yönetimine minnetinin bir ifadesi olarak 8 ciltlik Histoire de la Turquie (Paris, 1854-1855) adlı eserini yazdı. Blackmer 942 (1. baskı), Atabey 659 (1. baskı)

Portekizlilere Türkleri Ve Dini İnançlarını Tanıtan Çok Nadir Bir Kitap

João José Pereira, Historia da Vida, Conquistas, e Religião de Mafoma, e do Governo Civil e Militar do Imperio Ottomano, dos Empregos, e Funções Religiosas, e de Algumas Particularidades Curiosas do Mesmo Imperio da Turquia, Composta Pelo Bacharel João José Pereira, Na Offic. Dr Simão Taddeo Ferreira, Lisboa, MDCCXCI [1791] (1. baskı). vii, 381, [1] s, 1 gravür, 15 x 9 cm, deri cildinde. Kitap lxvii [67] bölümden oluşmaktadır. İçindekiler: Da Vida, e Conquistas de Mafoma [Hz. Muhammed], Da Religido dos Turcos, Do Mufti, Da Circumcisão, Das Abluções, ou Purificatorios, Das Orações dos Musulmanos, Da Predeflinação, Das Festividades dos Turcos, Do Ramazão, ou Ramadão, Do Ze-Kiate, Do Matrimonio, Do Vinho, Da Carne de Porco, Das Mesquitas, Dos Emiros, Dos Emaums, Dos Religiosos Turcos, Dos Cadriz, ou Cadritas, Dos Calenderos, De outras pessoas empregadas no ferviço da Religião, Das differentes Seitas dos Mahometanos, Da Peregrinação da Méca, Obrigações dos particulares, que fazem a Peregrinação da Méca, De algumas particularidades da Religião de Mafoma na Turquia, Da milicia terrestre dos Turcos, Dos Zaims, e dos Timariotes, Dos Spahis, Terceira especie de Cavalleria no ferviço do Grão-Senhor, Infanteria Turca, Dos Janizaros, Dos Chiaús, Dos Topchisos, Dos Gebesis, Dos Delis, ou Delizos, Dos Seghbans, e dos Sirigias, Dos Mulhagitas, e Beslitas, Da maneira de acaparem os Turcos, Das forças maritimas do Imperio Ottomano, Do Governo Civil, Da justiça do Divan em factos criminaes, Do Grão-Vizir, De outros Juizes do crime, Dos Juizes do civel, Dos cargos, e dos diversos empregos da Judicatura, De algumas particularidades que pertencem à justiça, Da Policia, Das praças, ou feiras, Das Alfandegas, Da guarda para segurança da Cidade, Dos Collegios, Dos cargos, e principaes dignidades do Imperio Ottomano do Grão-Senhor, Dos Kulfos, Do Serralho, Descripção do Serralho de Constantinopla, Das Sultanas, Dos Eunuchos, Ichoglanos, Mudos, e Naims, Dos Viziers, Dos Bachás, Os Berglerbeys, Dos Beys, Reis-Effandy, O Tefterdar, De outros respeitaveis cargos do Imperio, De alguns usos particulares na Corte Ottomana, Da maneira de receber es Embaixadores na Turquia. 1808 tarihli 2. baskıda elimizdeki 1. baskının künye sayfasının karşısındaki gravür bulunmaz. Müzayedelerimizde llk defa görülüyor. Blackmer 1285

Alfred Ebsworth Hill Evden Eve Mektuplar

Alfred E[bsworth]. Hill, Letters from Home to Home, or What I Saw in my Journey Through Egypt, Palestine and Asia Minor (ilave başlık sayfasındaki başlık: Letters by the Way. A Trip to Egypt, Palestine and Asia Minor), Davis and Cooksley, Bristol, 1895. 106, [18] s, [ilanlar], metin içinde bazıları tam sayfa tahta baskı gravürler, 18.5 x 12.5 cm, yan sayfaları ebrulu yayıncısının desenli bez cildinde. Keman tarihçisi ve üreticisi Alfred Ebsworth Hill’in (1862-1940) Britanya’da sadece bir kurumsal kütüphanede (National Library of Wales) kaydı olan kitabı son derece nadir bir seyahatnamedir. Mısır, Filistin, Suriye, Lübnan ve İzmir anlatılmaktadır. Weber, Blackmer ve Atabey’de yok.

Charless Pierre'in İstanbulu

[Charles Pierre] Gaston [Napoléon] Deschamps, A Constantinople, Calmann-Levy, Paris, [1913] (1. baskı). 358, [1] s, 18.5 x 11.5 cm, döneminin sırtı ve köşeleri bez, kapakları ebrulu cildinde. Charles Pierre Gaston Napoléon Deschamps (1861-1931) was a French archaeologist, writer and journalist. After he joined the École normale supérieure in 1882, Deschamps was appointed a member of the French School at Athens in 1885. He conducted archaeologic excavations in Amorgos, Chios and in Anatolia. Deschamps'nın kitabının konu başlıkları şöyledir: İstanbul'da ; Geliş ; İlk intibalar ; Marmara Adaları'nda ; Sokakta ; Büyük Köprü üzerinde ; Ayasofya çevresinde ; Eski Saray çevresinde ; Boğaz'da ; Eyüp sokaklarında ; Edirnekapı ; Mehmediye Camii'nden Topkapı'ya ; Patriği ziyaret ; Péra'da ; Mısır Çarşısı ; İranlıların kervansarayında ; Harem'de ; Küçüksu'dan dönerken ; Türk kökenleri ; Fransız Sefarathanesinde ; André Chénier'in evinde. Yazarın Türkiye’yi ilgilendiren Sur Les Routes d’Asie (Paris, 1894) başlıklı bir kitabı daha vardır. Atabey 340

William le Queux Yakın Doğu'da bir Gözlemci

[William le Queux], An Observer in the Near East, Eveleigh Nash, London, 1907. 309 s, başlık s önünde pelür kağıdı ile korunmuş 1 levha (Sırp Kralı I. Peter’in fotoğrafı), 1 katlanır harita, metin dışındaki levhalarda birçok fotoğraf, 23 x 15 cm, yayıncısının bez cildinde. William Tufnell Le Queux (1864-1927) was an Anglo-French journalist and writer. He was also a diplomat (honorary consul for San Marino), a traveller (in Europe, the Balkans and North Africa), a flying buff who officiated at the first British air meeting at Doncaster in 1909, and a wireless pioneer who broadcast music from his own station long before radio was generally available ; his claims regarding his own abilities and exploits, however, were usually exaggerated. Orient Express gibi bölgede hizmet veren tren şirketlerinin verdiği hizmeti eleştirir. Galata gümrüğünde 5 frank rüşver vererek gümrükten valizleri muayene edilmeden geçer. İngiliz diplomasisine üstün gelen Alman diplomasisini ve şehirdeki casusluk faaliyetlerini anlatır. Yazarın İstanbul hakkındaki fikri menfidir. Siyasi durumun içyüzünü öğrenmek üzere şehirdeki zamanının çoğunu Abdülhamid ve Hariciye Nazırı Tevfik Paşa gibi Osmanlı hükümetinin ileri gelenleri ile yaptığı görüşmelerle geçirir. Kitaptaki Türkiye ile ilgili bölümün çoğunda bu görüşmelerde elde ettiği bilgileri aktarır.

1768'de İstanbul Ve İzmir

Nicolas Ernest Kleeman, Voyage de Vienne à Belgrade et à Kilianova dans le pays des Tartares Budziacs & Nogais dans la Crimée & de Kaffa à Constantinople, au Travers de la Mer Noire, avec le Retour à Vienne par Trieste. On y Joint la Description des Choses les plus Remarquables Concernant la Crimée Fait dans les Années 1768, 1769 & 1770, A Neuchatel, MDCCLXXX [1780]. 246, [2] s, 19.5 cm x 12.5 cm, yan sayfaları ebrulu döneminin tümüyle buzağı derisi cildinde. 1768’de Leipzig’de basılan Reisen von Wien über Belgrad bis Kilianova, durch die Butschiack-Tartarey über Karschan, Bender, durch die Nogew-Tartarey in die Crimm, dann von Kaffa nach Konstantinopel, nach Smirna und durch den Archipelagum nach Triest und Wien, in den Jahren 1768, 1769 und 1770 başlıklı kitabının Fransızca edisyonu sunulmaktadır. Seyahatnamede takip edilen güzergah şöyledir: Vienne, Belgrade, Burotscha, Orsava, Oroftschuck, Galaz, Sachscha, Kilianova, Gaushan, Ockzakow, Précop, Karafu, Bachtfchisaray, Achmettfchitt, Kalo, Gosleve, Kaffa, Constantinople, Dardanelles, Ténédos, Smyrne, Scyros, Morée, Trieste, Vienne. Miklós Ernő Kleeman, régi utazó (1736-1801), szül. Mosonyban, előbb pénzügyi tisztviselő, később kereskedő volt. 1768-tól 1770-ig nagy utat tesz Levanteban, a Dunán le a Fekete-tengeren át Krimiába, onnan Konstantinápolyba, Szmirnába, majd Görögországon és Velencén át vissza. Uti naplóját Bécsben 1771. adta ki 3-ik kiadásban Tagebuch der Reisen cím alatt (u. o. 1783) ; francia fordításban Neufchatelben 1780. jelent meg. Van még egy kisebb, olaszul irt s németre fordított műve ily cím alatt: Briefe über die Schifffahrt und Handlung in Ungarn, Slavonien und Kroatien, geschrieben auf einer Reise in diessen Ländern im Jahre 1773. (Prága 1783). Weber II 562, Atabey 638

Türk Hareminde Bir İngiliz

Grace Ellison, An Englishwoman in a Turkish Harem, McBride, Nast & Company, New York, 1915. xxii, [2], 215, [1] s, 19 x 12.5 cm, yayıncısının bez cildinde. 1922 yılında Cumhuriyet Türkiyesi’nin Ankara’sına gelen ilk İngiliz Grace Ellison’dur. Yaşadığı dönemin önde gelen ve başarılı yazarı olan Grace Ellison günümüzde ekseriyetle Batılı okurlar tarafından bilinmemekte ve Türk okurunca tanınmamakta, hayatının detayları hakkında çok az şey bilinmektedir. Grace Ellison eserini kendisine Melek Hanım adında bir Türk tarafından gönderilen bilgilerin ışığında yazmıştır. Kitapta Prenses Ayşe'nin başından geçen olaylar anlatılırken aslında büyük bir ihtişam içerisinde ömür sürmekte olan hanım sultanların, prenseslerin dışarıdan bakıldığında göz kamaştıran, kıskançlık uyandıran hayatlarının aslında "mahkûmiyet"ten farkı olmadığını gözler önüne serilir. Bu eser İngilizlerin gözüyle harem hayatını anlatan eserlerin en popülerlerinden biri olarak gösterilir. Bu kitap Bir İngiliz Kadını Gözüyle Kuva-i Milliye Ankarası ve Ankara’da Bir İngiliz Kadını adıyla iki farklı Türkçe baskı yapmıştır.

Ünlü İngiliz Kadın Yazarın İstanbul Seyahatnamesinin Nadir Fransızca Baskısı

Mary Wortley Montagu, Letters of Lady Mary Wortley Montague Written during her Travels in Europe, Asia, and Africa, to which are added poems of the same author, P. Didot the elder, and of F. Didot, Paris, 1800. 320 s 18.5 x 11 cm, yan sayfaları ebrulu, döneminin deri cildinde. İç kapak içinde kütüphane etiketi: Louis-Théophile Barrois (1780-1851). Spécialisé dans la librairie et l'édition en langues. Lady Mary Wortley Montagu (1689-1762) İngiliz yazardır. Osmanlı döneminde İngiltere tarafından İstanbul’a elçi olarak atanan Edward Wortley Montagu’nun eşiydi. Lady Mary soylu bir ailenin kızı olarak dünyaya geldi. Çocukluk yıllarında şiir yazmaya başladı ve Lâtince öğrendi. Kendisinde 11 yaş büyük bir politikacı olan Edward Wortley Montagu’ya aşık oldu. Babasının onayını almadan 1712 yılında Edward Wortley Montagu’yla evlendi. 1716 yılında eşi İngiltere’nin Osmanlı elçisi olarak atandı. Lady Montagu eşi ve oğluyla birlikte İstanbul’a geldi. Lale Devrinin başlangıcına rast gelen bu dönemde iki yılını İstanbulda geçirdi. İngiltere’deki arkadaşlarına İstanbul’daki izlenimlerini en ince ayrıntılarıyla anlatan mektuplar yazdı. 1718 yılında eşiyle birlikte Londra’ya döndü ve sosyetenin aranan bir üyesi oldu. Hikâyeler ve çeşitli konularda makaleler yazdı. Diğer soylularla çeşitli konularda topluma açık tartışmalara girdi. Bazı görüşlerinlerden dolayı feminizmin ilk savunucularından biri olarak kabul edilmektedir. 1738 yılında Venedikli Kont Francesco Algarotti’ye aşık oldu. Eşi ve çocuklarını terkederek İtalya’ya gitti. Kont Algarotti’yle aralarının bozulmasına rağmen yaşamının geri kalan bölümünün çoğunu İtalya’da geçirdi. 1762 yılında Londra’da öldü. Lady Montagu’nun İstanbul’da yazdığı mektuplar ölümünden sonra 1763 yılında kitap halinde yayınlandı ve Avrupa’da ilgiyle okundu. Bu mektuplar genelde Osmanlı toplumunu olumlu bir şekilde yansıtmaktadır. Avrupalıların Osmanlılar hakkındaki önyargılarını düzeltmek için çaba göstermiştir. Lady Montagu çiçek hastalığı geçirmişti ve yüzünde hastalığın izleri kalmıştı. İngiltere’de henüz bulunmayan çiçek aşısının İstanbul’da yaygın bir şekilde kullanıldığını hayretle gördü ve hemen iki çocuğunu aşılattı. İstanbul’dan yazdığı mektuplarla ve Londra’ya döndükten sonra bizzat kendisi çiçek aşısını İngilizlere tanıttı. Osmanlı uygarlığını övdü. Osmanlıların kadınlara verdiği değeri anlattı. Seyahatnamenin Türkiye bölümü 74. sayfadaki 1 Nisan 1717 tarihli 25. mektupla Edirne’den başlar. Edirne gözlemleri 132. sayfadaki 35. mektuba kadar devam eder. 132-184. sayfalar arası İstanbul’dan yazılan mektuplara ayrılmıştır.

Çok Nadir Bir Türkiye Seyahatnamesi

D[avid]. Urquhart, The Spirit of the East, Henry Colburn, London, 1839 (2. baskı). 2 cilt: xxviii, 435, 1 katlanır harita, 1 levha ; vii, 435 s, ex-libris etiketi, 20.5 x 13 cm, yan sayfaları ve sayfa kenarları ebrulu deri ciltlerinde. Kitabın 1. baskısı 1838 yılında basılmıştır. David Urquhart (1805-1877) İskoçyalı diplomat ve yazardır. 1847-1852 yılları arasında İngiltere parlamentosunda milletvekilliği yapmıştır. İngiltere’de Türk dostu olarak bilinir. Urquhart annesinin gözetimi altında Fransa, İsviçre ve İspanya’da eğitim almıştır. 1821 yılında İngiltere’ye dönmüştür. Annesinin finansal durumu kötüye gidince St John's College, Oxford’daki eğitimini tamamlayamadı. 1854’de Urquhart, Harriet Angelina Fortescue ile evlendi. Türkleri tanıdıktan sonra, çok ciddî ve gerçekten samimî bir Türk dostu olmuştur. İngiltere'de "Türkofiller" denilen bir grup vardır ; bunların başını çeker ve kendisi "Foreign Affairs Committee" adı altında, İngiltere'de 21 şubesi olan Türk dostu komiteler kurar ve Sultan Abdülmecit'ten başlamak üzere, Sultan Abdülaziz'e ve Sultan Abdülhamid'e mektuplar yazarak Osmanlı Devletinin dış borçlanmasının mahzurlarını uzun uzadıya anlatır. Sultan Abdülaziz'e gönderdiği 46 sayfalık bir mektupta "majesteleri, işte, ilk defa dış borcu ben getirdim, teklif ettim ve bu şekilde reddedildi ; ama daha sonraki sizin vezirleriniz, bu uzatılan dış borcu âdeta ulufe zannettiler ve borç aldılar ; borcu ödemek için yine borç aldılar ; borç faizlerini ödemek için yine borç aldılar ve Osmanlı Devletinin borçlarından dolayı, majesteleri, sizin şu anda Avrupa'daki pazarlık gücünüz sıfıra inmiştir. Avrupa ülkeleri karşısında başınız dik bir şekilde dünya sahnesinde kalmak istiyorsanız, kendinizi bu dış borç belasından kurtarın" diye, özellikle uzun uzadıya ısrar eder. Urquhart üzerine kuşatıcı bir çalışma yapmış olan Prof. Taner Timur da, 'Osmanlı Çalışmaları'nda, onun İngiliz politikasında 'Rus taraftarlarına karşı, 'Osmanlı taraftarlarını temsil ettiğini yazmıştır. Urquhart'a göre 'Osmanlı düzeni en geniş ölçüde özgür ticarete ve özgür sanayiye dayanmakta, bu durum da yerel idarenin son derece özerk ve gelişmiş olmasına yol açmaktadır. Türkler, 'çürümüş Bizans aristokrasisinin', 'kalabalık ve zalim ruhban sınıfının', 'hor görülmeye layık hükümetinin haksız kanunlarının' ve özellikle de tekelleri işle 'mali idaresinin ve tahsildarlar ordusunun' tam anlamıyla ezdiği halka rahat bir nefes aldırmışlardır. Urquhart, Turkey and its Resources adlı eserini 1833’de bölgedeki ticari misyonu esnasında biriktirdiği bilgilere dayanarak kaleme almıştır. İstanbul Hükümeti ile olan samimi ilişkileri neticesinde İngiltere’nin Mısır’a müdahalesi konusunda ısrarlı olmuş ve bu meyanda Canning diplomasisine karşı çıkmıştır. 1835 yılında Sefir Başkâtibi olarak atandığı İstanbul’da Rusya’nın Kafkaslardaki saldırgan komplolarına karşı çıkınca 1837’de geri çağrıldı. Urquhart Çerkez bayrağının tasarımcısıdır. Urquhart 1830’da Yunanistan sınırını etüd etmekle görevlendilmişti. Seyahatname bu amaçla yapılan seyahetin sonucudunda ortaya çıkmıştır. Urquhart, Epir, Teselya ve Athos Dağı’nı (Aynoroz) gezdi. Bu eser gezilen yerlerde hüküm süren hayat ile ve adet ve görenekler hakkında inanılmaz zenginlikteki bilgiler vermesi kadar, çeşitli kültürlere mensup halkların birbiri ile ilişkileri ile Doğu’nun düşünce yapısını analiz etmeye çalışması bakımından çok ilginçtir. Urquhart Doğu ve Batı’daki hayatın farklılıklarını ortaya koyar ve buna bir açıklama getirmeye çalışır. O güne kadar Müslüman Doğu ve özellikle Türkler ile ilgili yazılıp çizilenlerden çok değişikti. Yazar, Osmanlı Türkleri arasında, ruh ve fazilet planında yaşanan bir hayattan, dürüstlükten, müsamahadan, âdil idareden, misafirperverlikten, kadına olan saygıdan ve bütün bunlarla ilgili Batıdaki imajın yanlışlığından sözediyordu. Onun bu eseri özellikle Avrupa’da büyük yankı uyandırmıştır. Philadelphia’da 1839 yılında yapılmış bir baskısı daha vardır. Almanca’ya da çevrilmiştir. Blackmer 1707, Atabey 1262 (1. baskı)

Atanase Schopoff Türkiye'deki Hıristiyanların Reformları ve Korumaları

A[tanase]. Schopoff, Les Réformes et la Protection des Chrétiens en Turquie 1673 - 1904. Firmans, Bérats, Protocoles, Traités, Capitulations, Conventions, Arrangements, Notes, Circulaires, Règlements, Lois, Mémorandums, etc., Plon, Librairie Paris, 1904. [2], 645 s, 24 x 16 cm, sırtı deri kapakları bez cildinde. Kitapta Osmanlı İmparatorluğu sınırları dahilinde yaşayan Hristiyan tabanın haklarının korunmasına ve gözetilmesine yönelik ferman, berat, protokol, antlaşma, sirküler gibi yazı ile kayıt altına alınmış resmî belgelerin tam metinleri verilmektedir.

Kırım Savaşı

Luigi Pagnoni, Storia della Guerra d'Oriente sino alla Presa di Sebastopoli ed alla Pace di Parigi. Tratta d’Alle Opere di Bazancourt, La Bedollière, Mullois, ecc, A Spese dell’ Editore Luigi Pagnoni, Milano, 1856. 557, [3] s, metin dışında gravürler, 22.5 x 14.5 cm, sırtı deri kapakları karton cildinde. Opera che illustra nel dettaglio la Guerra di Crimea (1853-1856). Illustrata da magnifiche incisioni a piena pagina con le battaglie decisive ed i personaggi più importanti accompagnati da una breve biografia. Le incisioni sono ancora protette dalla velina originale.

18. Yüzyılın Sonlarındaki İstanbul Üzerine Çok Önemli Bir Kaynak

James Dallaway, Constantinople Ancient and Modern, with Excusions to the Shores and Islands of the Archipelago and to the Troad, T. Bensley, London, 1797 (1. baskı). xi, 415, [4] s, metin dışında 9 gravür, 1 harita, 27 x 21 cm, sırtı yenilenmiş deri cildinde. Arkeolojik Eserler Cemiyeti (Society of Antiquaries of London) üyesi olan İngiliz asıllı James Dallaway (1763-1834), Babıali'ye gelen İngiliz elçilik kadrosunda papaz ve doktor olarak 1794-1796 yılları arasında İstanbul'da yaşar. Liston'un başkanlığındaki elçilikte ayrıca doğa bilimcisi J. Sibthorp ve ressam G. Mercati de bulunmaktadır. Dallaway 1794 yılının Kasım ayında J. Morrit ile birlikte Truva yöresini ziyaret eder. 1800'de, İngiltere'deki arkeolojik eserlerden oluşan özel koleksiyonlarla ilgili ilk kitaplardan biri olan «Anecdotes of the Arts in England» kitabını yayımlar. İstanbul'un betimlemesiyle ilgili söz konusu kitabın ingilizce basımı 1797 yılında gerçekleşir. Kitap, Osmanlı başkentindeki anıtlar, devlet yönetimi, toplum yaşamı hakkında yazan bölümlerin yanısıra İstanbul Boğazı, Bursa, İzmir, Efes, Milet, Samos (Sisam), İzmir-Çeşme yarımadası, Hios (Sakız), Bergama, Lezbos (Midilli), Truva yöresi, Bozcaada (Tenedos), Çanakkale boğazı, Marmara denizi betimlemeleri de içermektedir. Bunların dışında kitapta Yunanlıların dinî adetleri, halk oyunları ve dilleri hakkında ilginç betimlemeler de okumaktayız. Sözkonusu kitabın Fransızca ve Almanca çevisi de bulunmaktadır. James Dallaway (1763-1864) İngiliz topoğrafyacı ve yazardır. Bir bankerin oğluydu. 1789’da eski eserler meraklılarının toplandığı Society of Antiquarians’a üye oldu. Koruyucusu olan Norfolk dükasının aracılığıyla 1794’te İngiltere’nin İstanbul elçiliğinin hekim ve papazlığına atandı. Elimizdeki kitap İstanbul’daki 3 yıllık yaşantısının ve gözlemlerinin ürünüdür. 1800’de Chemnitz ve 1801’de Berlin-Hamburg’da yapılmış iki Almanca baskısı ve Paris “an VII” tarihli bir Fransızca baskısı vardır. Dallaway, İngiltere’ye dönüşünden sonra ölümüne kadar Norfolk dükasının sekreterliğini yaptı ve İngiltere tarihine ilişkin kitaplar kaleme aldı. İstanbul’a ait yapıtı bir seyahatnameden çok tarih ve coğrafya çalışmasıdır. Dallaway kitabını hazırlarken eski Bizans yazarlarından olduğu gibi Batılı geginlerin seyahatnamelerinden ve yerel kaynaklardan da faydalanmıştır. Kitap pekçok detay bilgi ile doludur. İstanbul efendisi’nin (İstanbul kadısı) sayımlarına dayanarak kentte 88.185 evin ve 130 halka açık hamamın bulunduğunu yazar. Herhalde bu sayımdan yola çıkarak kent nüfusunun 400 bin kişi (ki bunların 200 bini Türk, 100 bini Rum ve geri kalanını Yahudi, Ermeni ve Frenk olarak hesaplar) olduğunu yazar. İstanbul kadısından elde edilen bilgiler ancak suriçi İstanbul’a ait olmalıdır. Yazar, herkesçe anlatılan büyük sultan camilerinin ötesinde Nuruosmaniye ve Laleli’den de söz eder. İstanbul efendisinin defterlerine dayanarak, 1782 yangınından önce kentte 500’ü aşan okulun bulunduğunu yazar. Kütüphaneler için de önemli bilgiler verir. Bundan başka yazar bir Avrupalının aklından geçiremeyeceği kadar sessiz sokaklardan, kahvehanelerden ve oralardaki hikayecilerden söz eder. 1779’daki yangında zarar gören Çemberlitaş’ı sağlamlaştırmak için taş bir kaidenin yaptırıldığını not eder. Boğaziçi’ne gelince, sahil saraylarına ve Kuruçeşme’deki Fener Rum aristokratlarına ait konaklara ilişkin kısa bilgilerden sonra, gene kısaca su kemerlerinden ve bentlerden söz edilir ve İran sefirinin ikametgahının Üsküdar’da olduğu yazılır. Kitap dokuz gravürle resimlenmiştir. Bunların en ilginç olanları Yedikule, Sarayburnu ve Türk hanımı gravürleridir. Blackmer 441, Atabey 308

İstanbul Seyahatnamesi

Henry M[artyn]. Field, From the Lakes of Killarney to the Golden Horn, Charles Scribner’s Sons, New York, 1886 (15. baskı). vi, [7-] 355, [2] s, 21 x 13.5 cm, yayıncısının bez cildinde. 24 Mayıs 1875 tarihinde İrlanda’dan the City of Berlin isimli gemi ile yola çıkıp 24 Kasım 1875 tarihinde İstanbul’a varan Amerikalı rahip Henry Field birçok kimse gibi bu kentten ilk gördüğü anda etkilenmiş, fakat karaya ayak bastığı anda iç ve dış görünüş arasındaki farkı hemen hissetmiş Galata’nın loş, dar ve pis sokaklarını notlarına eklemiştir. Kentteki misyoner merkezlerinden bahseden Field daha sonra Abdülaziz’in tahttan indirilmesi, Doğu Sorunu ve Balkan’lardaki problemler üzerine görüşlerini yazmıştır. Bu kitap yayınlandığı dönemde çok tutulmuş ve pekçok baskı yapmıştır.

Her Yönüyle 19. Yüzyılın Ortasında Yunanistan

Edmond About, La Grèce Contemporaine, Hachette, Paris, 1854 (1. baskı). 486 s, 18 x 11 cm, döneminin kapakları ebrulu bez cilinde. Tam adı Edmond François Valentin About (1828-1885) olan yazar Atina’da Fransız okulunda okudu. ‘Modern’ Yunanistan’ın tüm yönleri ile ele alındığı bu eser 1907’ye kadar 11 baskı yapan çok önemli bir kaynaktır. Kitap, Yunan halkı, tarımı, endüstrisi, ticareti, âdet ve gelenekleri, devlet yönetimi, dini, finans sistemi, kültür ve sanatı vb konularda zengin bilgiler içerir. Müzayedemizde bu önemli kitabın 1. baskısı sunulmaktadır.

Dekoratif Cildinde Türkiye Ve Türkler

W[ill]. S[eymour]. Monroe, Turkey and the Turks. An Account of the Lands, the Peoples, and the Institutions of the Ottoman Empire, L. C. Page and Company, Boston, MDCCCCVII [1907] (1. baskı). xvi, 340 s, başlık s önünde pelür kağıdı ile korunmuş 1 levha, metin dışında 47 levha, indeks, 21 x 14.5 cm, yayıncısının desenli bez cildinde. W. S. Monroe (1863-1939) gezi ve araştırmalarını birleştirerek yazdığı kitabın büyük kısmında örf ve âdetler, yaşam tarzları, karakterler, giyimler, kadın hakları, sosyal kurumlar, din ve eğitim sistemleri, tarım ve ticaret, kendi aralarındaki ve diğer halklarla ilişkileri ile imparatorluğu oluşturan halklar, ayrıntılı bir biçimde anlatılmıştır. Yazar, teokratik bir yönetimi olan Osmanlılar’ın yaşamında Kur’an’ın ve dinsel öğelerin önemini irdeler. Kitapta İstanbul’un tarihî binalarına, karakteristik semtlerine, insan ve sokak manzaralarına, pazarlar, hamamlar, hanlar, çeşmeler, camiler ve dervişlere de yer ayrılmıştır. Dönemin Padişahı II. Abdülhamid ve hareminin, sarayların, köşklerin ve Bab-ı Ali’nin incelendiği bölüm oldukça ilgi çekicidir. 48 fotoğrafla zenginleştirilen eserin sonundaki ekte Türkiye’yi ziyaret edecekler için hazırlanmış bir rehber bulunmaktadır.

Osmanlı Kadınını Tanımak İçin Hazine Kadar Değerli Bir Kitap

Lucy Mary Jane Garnett, the Women of Turkey and their Folk-Lore, David Nutt, London, 1890. 2 cilt. Cilt I: Christian Women ; Cilt II: the Jewish and Moslem Women. lxxviii, 382, [2] s, 1 renkli katlanır harita ; xvi, 616, [2] s, 24 x 15 cm, sayfa kenarları altın yaldızlı modern deri ciltlerinde. Bu eser Osmanlı ülkesinde yaşayan kadınlar üzerine yapılmış ilk derli toplu etnoğrafya ve folklor çalışmasıdır. Garnett, etnoğrafya biliminin araştırma metodlarını kullanmış, kitabında kullanacağı malzemeyi yerinde tespitler yaparak toplamıştır. Kitap, Osmanlı Devleti sınırları içinde yaşayan Müslüman, Hristiyan ve Yahudi kadınlarının vaftiz, evlenme, düğün, el öpme, selamlama, birlikte çalışma, batıl inançlar, dinî günlere özel yemekler gibi yaşamın her yönünü kapsayan âdet ve geleneklerini ayrıntılı olarak anlatmaktadır. Öncelikle dinî inaçlarına göre yapılan bölümlenme daha sonra ait olunan topluluklara göre detaylandırılmaktadır. Hristiyan kadınları başlığı altında Ulah, Yunan, Ermeni, Bulgar ve Levanten kadınları, Yahudi bölüm başlığı altında Yahudi ve Dönme kadınları, Müslüman başlığı altında ise Kürt, Çerkes, Yörük, Arnavut, Tatar, Çingene ve Türk kadınları işlenmektedir. Kitap, Türkiye’de kadının etnoğrafik ve folklorik açıdan olduğu kadar toplum içindeki yeri ve önemi için de eşsiz bir hazine değeri taşımaktadır. Blackmer 648

Robert Kolej'in Kurucusu Cyrus Hamlın

Cyrus Hamlin, My Life and Times, The Pilgrim Press, Boston, 1893 (5. baskı). [2], 538 s, başlık s önünde pelür kağıdı ile korunmuş 1 levha (Cyrus Hamlin’in fotoğrafı), metin dışında 16 levhada fotoğraf ve çizimler, 19.5 x 13 cm, yayıncısının bez cildinde.
Robert Kolej’in kurucusu Cyrus Hamlin (1811-1900) Fransız Huguenot soyundan gelir. Anadolu’daki Ermenilerini protestan mezhebine bağlayan misyonerlik çalışmaları ile tanınır. Asıl ünü Robert Kolej’in kurucusu ve ilk rektörü olmasından gelmektedir. Robert Kolej 1863 yılında Bebek’te ABD dışındaki en eski Amerikan okulu olarak kurulmuştur. Okul, zengin bir Amerikalı olan Christopher Robert ve İstanbul’da zaten bir fırın, bir çamaşırhane ve bir de okul işleten Cyrus Hamlin tarafından kurulmuştur. Kuruluşundan ancak altı yıl sonra Osmanlı Devleti tarafından verilen bir izinle Rumelihisarı sırtlarında verimli bir kampüs kurulabilmiştir. Hamlin’in anısına ilk yapılan bina Hamlin Hall olarak adlandırılmıştır. Çok yönlü ve yetenekli bir dahi olan Dr. Cyrus Hamlin, 1839 yılında Türkiye’ye gelmiş ve 1860 yılına kadar erkek öğrencilere seminerler vermiştir. 1856 yılında Kırım Savaşı sırasında Mr. Robert ile tanışmıştır. Mr. Robert’in vapuru İstanbul Limanı’na yanaşırken, görüntüsü insanı cezbeden bir kayık dolusu ekmeği fark etmiştir. Merakı artmış, ve bu ekmeklerin Cyrus Hamlin tarafından Üsküdar civarındaki Selimiye Kışlasında bulunan yaralı askerlere gönderildiğini öğrenmiş, bu garip tesadüf onların tanışmalarına neden olmuştur. Huguenot soyundan gelen bu iki adamın daha sonraki görüşmeleri, Robert Kolej’in kurulmasına vesile olmuştur.
İçindekiler (yalnızca Robert College ile ilgili bölümler)

Osmanlı Kıyafet Tarihi

Giulio Ferrario, Il Costume Antico e Moderno Storia del Governo, della Milizia, della Religione, delle Arti, Scienze ed usanze di tutti i popoli antichi e moderni proposta coi monumenti dell'antichità e rappresentata cogli analoghi disegni, V. Batelli E Comp., Firenze, 1842. Europa Volume Quarto. 470 s, metin dışında lxx [70] elle renklendirilmiş gravür, 24.5 x 15.5 cm, döneminin kapakları ebrulu karton cildinde. Başlangıcından itibaren renkli çelik baskı gravürlerle Osmanlı giyim kuşamı… Serinin Avrupa bölümünde Osmanlı İmparatorluğu kıyafetlerinin tanıtıldığı 4. cildi, Osmanlı İmparatorluğunda devlet görevlilerinin, askerlerin, din adamlarının ve halkın tarihsel süreç içerisinde giyim kuşamının anlatıldığı kitapta konu üzerine ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Döneminde elle renklendirilmiş 70 çelik baskı gravür bulunmaktadır. Gravürlerde giyimler çoğunlukla basit portrelerle değil hareket unsuru ustaca kullanılarak günlük hayatın içerisinde resmedilmiştir.

Xavier Marmier

Xavier Marmier, Impressions et Souvenirs d’un Voyageur Chrétien, Alfred Mame et fils, Tours, MDCCCLXXXVII [1887]. 240, [1] s, 25 x 16 cm, sayfa kenarları altın yaldızlı bez cildinde. Xavier Marmier’nin (1808-1892) Avrupa ve Balkan ülkeleri üzerinden geldiği İstanbul, İzmir, Rodos ve Filistin seyahatnamesi. Kitabın ilk baskısı 1873 tarihlidir. Marmier, çoğu seyahatname türünde olmak üzere birçok eser veren oldukça üretken bir yazardı.

İran Ve Anadolu'da Seyahatler

Isabella L[ucy]. Bird, Journeys in Persia and Kurdistan, Including a Summer in the Upper Karun Region and a Visit to the Nestorian Rayahs, John Murray, London, 1891 (1. baskı). 2 cilt: xiv, 381, [2] [yayıncı ilanı] s, başlık s önünde 1 levha (yazarın portresi), metin dışında 4 levha, metin içinde 10 resim, metin dışında 1 renkli katlanır harita ; 409 s, başlık s önünde 1 levha, metin dışında 7 levha, metin içinde 13 resim, metin dışında 1 renkli katlanır harita, indeks, ex-library, 21 x 13 cm, yayıncısının desenli bez ciltlerinde.
I
Isabella Lucy Bird (1831-1904) İngiliz kaşif, yazar, fotoğrafçı ve natüralistti. Doktor, küçük yaşlardan itibaren omurga ve şiddetli baş ağrıları ile uykusuzluk gibi son derece rahatsız edici bir hastalık evresi geçiren Bird’e açık hava yaşamını tavsiye eder. Bu yüzden Bird kürek çekmeyi öğrenerek bir bakıma kendisini rahatlatır. Tek eğitim kaynağı ebeveynleri idi. Babası flora ve kuşlar konusunda oldukça bilgili bir botanikçiydi. Annesi ile eklektik öğretileri ile yardımcı oluyordu. Sahip olduğu bilgiler, parlak zekası ve dış dünyaya karşı olan aşırı merakı sayesinde ilk kitabı 16 yaşında yayınlandı ve bunu müteakiben çeşitli zamanlarda makaleler yazmaya devam etti.1850 yılında omurgasından bir tümör alınması ile birlikte ağrıları yeniden artan ve uykusuzluğu devam eden Bird’ün sağlığını tekrardan kazanabilmesi adına ailesi 6 yaz mevsimi onunla birlikte İskoçya’da kalır. Doktorların acil bir deniz yolculuğu önerisi ile 1854 yılında Bird’ün seyahat macerası başlar ve ilk seyahatini Amerika’ya yapar. Seyahati boyunca ve sonrası eve yazmış olduğu mektuplar, onun ilk kitabı olan “An Englishwoman in America (1856)” ortaya çıkmasını sağlar. Amerika dışında Avustralya ve Hawaii’ye de seyahat eden Bird, nedendir bilinmez ama Avustralya seyahatinden çok da hoşnut olmaz. Bu seyahatlerinin ardından bu sefer de Asya’ya yönelir ve yeni güzergah olarak Japonya, Çin, Kore, Vietnam, Singapur ve Malaya’ya yolculuğa çıkar. 60’lı yaşlara geldiğinde Hindistan’a gitmek için yola çıkar. Tibet sınırında Ladakh’a giden Bird, sonrasında İran, Kürdistan ve Türkiye’ye (Trabzon) yolculuk yapar. Hindistan’da bulunduğu süre içerisinde Kashmir mihracesi tarafından kendisine bir toprak alan verilir ve oda ölen kocasının adını yaşatmak maksadı ile oraya 60 yataklı bir hastane ile kadınlar için dispanser inşa ettirir. Sonraki yıl Bağdat ile Tahran arasında seyahat eden bir grup İngiliz askerine katılır ve bölgedeki inceleme çalışmaları süresince birliğin komutanının yanında yer alır. Kendisine bir tabanca ve ilaç dolabı tahsis edilir. 1891’de Belucistan, İran ve Ermenistana seyahat eden Bird, o sene Avam Kamarası’nın bir komite odasında Kürdistan’daki Hıristiyanlara yönelik zulüm üzerine bir konuşma yapar.

Şık Cildinde Bilinmeyen Bir Ortadoğu Seyahatnamesi

W[illia]m. Perry Fogg, Travels and Adventures in Egypt, Arabia and Persia, Ward, Lock & Co., London, New York and Melbourne, tarihsiz [c 1900]. xxii, 350, [32] [yayıncı katalogu] s, metin içinde birçok resim (frontispiece düşmüştür), 21 x 13.5 cm, yayıncısının sayfa kenarları altın yaldızlı desenli bez cildinde.
William Perry Fogg (1826-1909) İngiliz maceraperest yazardı.

1833’te İstanbul

[Friedrich] von Tietz, St. Petersburg, Constantinople, and Napoli di Romania in 1833 and 1834: a Characteristic Picture, drawn during a residence there, Theodore Foster, New York, MDCCCXXXVI [1836]. xii, [6-] 227 s, 19 x 11.5 cm, yan sayfaları ebrulu modern deri cildinde.
Aslen bir Prusyalı olan Friedrich von Tietz (1803-1879), Rusya hesabına çalışan bir elçilik danışmanıydı. Aslı Erinnerungs-Skizzen aus Rußland, der Türkei und Griechenland entworfen während des Aufenthalts in jenen Ländern in den Jahren 1833 und 1834 (Coburg und Leipzig, 1836) adıyla Almanca olarak basılan kitabın elimizdeki İngilizce çevirisi Theodore Foster tarafından Foster’s Cabinet Miscellany ; a Series of Publications on Various Subjects from the Latest and Most Approved Writers dizisinin 1. kitabı olarak yayınlanmıştır. Bu kitabın Londra’da aynı yıl yapılan 2 ciltlik bir baskısı daha vardır. O zamanın en ilgi çekici kentleri olan Saint Petersburg, Nafplion (Napoli di Romania Yunanistan’daki Nafplion kentidir) ve İstanbul’a bir gezi yapmakla görevlendirilmişti. Kitabın yazarının Türkler hakkında olumsuz önyargılar olmadan ve olayları hayrete değer bir tarafsızlık ve sempatiyle karşıladığını görüyoruz. Kitabın sadece İstanbul ile ilgili olan bölümü Türkiye 1833 adıyla çavrilmiş ve Çelik Gülersoy tarafından İstanbul Kitaplığı dizisinde yayımlanmıştır. Blackmer 1658 (Londra, 1836 baskısı)