[Vaka-i Hayriye üzerine çok nadir bir kitap] Mohammad As'ad [Mehmed Esad] Efendi, Précis Historique de la Destruction du Corps des Janissaires par le Sultan Mahmoud en 1826, Firmin Didot, Paris, MDCCCXXXIII [1833]. vii, 365 s, 20.5 x 12.5 cm, sırtı deri kapakları karton cildinde. Vaka-i Hayriye (Hayırlı Olay), 16 Haziran 1826 tarihinde, padişah II. Mahmud tarafından Yeniçeri Ocağı'nın topa tutularak yok edilmesi ve sağ kalanların ise idam edilmesi ile sonuçlanan olaylara verilen isimdir. Bu hadisenin hemen ardından dönemin Vakanüvisi Sahhaflar Şeyhizade Mehmed Esad Efendi, Üss-i Zafer (Zaferin Esası) adıyla bir kitap yazdı. Sultan II. Mahmud tarafından incelenerek basılmaya değer görüldü. İlk baskısı 1828‘de, ikinci baskısı 1876’da yapıldı. Yeniçeri Ocağı teşkilatının zaman içerisinde nasıl bozulduğunu, yeni bir ordu kurulmasının lüzumunu, “Eşkinci Ocağı”nı, ayrıntılı bir şekilde anlatan Mehmed Esad Efendi, kitabında ayrıca Bektaşilik ve Bektaşilerin ocağa yardımına ilişkin bilgilerde vermekteydi. Osmanlı İmparatorluğu dışında uluslar arası bir ilgiye mazhar olan eser, Coussin Perceval tarafından 1833’te Fransızca’ya çevrilmiş ve çevirmenin ilave bir önsözü ile basılmıştır. 1871’de Polychoronadies tarafından Yunancaya ve 1905’te Symrnov tarafından da Rusçaya tercüme edilmiştir. Üss-i Zafer, devlet gözüyle yazılmış, dili oldukça ağır ve süslü bir eserdir. Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılışını neredeyse günü gününe anlatan, döneminde kaleme alınmış bir kitap olması bakımından önem taşır. Dolayısıyla Yakınçağ Osmanlı Tarihi Kaynakları arasında birinci derece yer almaktadır. 2005 yılında Latin harflerine aktarılmıştır. Sahaflarseyhizâde Mehmet Esat Efendi (1789-1848), kadi Hacı Ahmed Efendi'nin oğludur. Babasından ve hocalardan ders aldı. 1808’de müderris oldu. Çeşitli naipliklerde bulunduktan sonra 1825’de vakanüvis oldu. Üsküdar ve İstanbul kadılığı, Takvim-i Vekayi müdürlüğü yaptı. 1843’de Rumeli Kazaskeri, 1846’da Meclisi Maarifi Umumiye Başkanı oldu. Tanzimat'tan önce, dilde yalınlığı savunan ilk aydın olan Esad Efendi, evinin yanında yaptırdığı kütüphaneye 4 bin eser bağışladı. Kitabın ön kapağının içinde Fransız yayıncı Ernest Leroux ve İstanbullu kitapçı Otto Keil’in etiketleri bulunmaktadır.
Share
Ask a question
Ask a question